S.(kan)Dali(sta)

O tym, że Salvador Dalí był budzącym kontrowersje aferzystą, pobieżnie wie każdy. Niewielu jednak zdaje sobie sprawę z faktycznego rozmiaru skandali, jakie kręciły się wokół jego osoby. A kręciło się ich wiele i prawie wszystkie odbiły się głośnym echem, nierzadko stawiając Dalego w złym świetle. Specyficzny styl malowania, wymyślne projekty, ciężki charakter, kontrowersyjne poglądy – wszystko to składa się na całokształt jednego z najsławniejszych, hiszpańskich artystów.

Dalí urodził się w niewielkim katalońskim mieście, Figueres, 11 maja 1904 roku. Co ciekawe, rodzice nazwali go tak samo, jak jego brata, który, w wieku siedmiu miesięcy, zmarł kilka lat wcześniej na zapalenie opon mózgowych. Jednakowe imię i niezwykłe podobieństwo zewnętrzne sprawiło, iż rodzice traktowali go jako reinkarnację ich zmarłego syna, co odbiło się na jego psychice. Jak sam twierdził, już w dniu urodzin doświadczył pierwszego odrzucenia, a uciążliwa, metaforyczna więź z bratem stała się jedną z jego inspiracji.

Już od najmłodszych lat nikt nie mógł odmówić mu talentu. Swoje pierwsze obrazy zaczął tworzyć w wieku lat dziesięciu, natomiast już cztery lata później miała miejsce jego pierwsza poważna wystawa. Choć na początku inspirował się impresjonizmem, jego styl stopniowo ulegał zmianom. Prawdziwy przełom w jego stylu nastąpił jednak w momencie, w którym związał się z grupą paryskich surrealistów (z jakiej później został jednak wydalony za popieranie idei faszystowskich) oraz kiedy poznał Galę, swoją przyszłą żonę, która pełniła rolę jego muzy aż do swojej śmierci. Co ciekawe, w chwili rozpoczęcia ich romansu Gala miała już męża, lecz ostatecznie porzuciła go, do szaleństwa zakochana w katalońskim malarzu.

Dalí urodził się w niewielkim katalońskim mieście, Figueres, 11 maja 1904 roku. Co ciekawe, rodzice nazwali go tak samo, jak jego brata, który, w wieku siedmiu miesięcy, zmarł kilka lat wcześniej na zapalenie opon mózgowych. Jednakowe imię i niezwykłe podobieństwo zewnętrzne sprawiło, iż rodzice traktowali go jako reinkarnację ich zmarłego syna, co odbiło się na jego psychice. Jak sam twierdził, już w dniu urodzin doświadczył pierwszego odrzucenia, a uciążliwa, metaforyczna więź z bratem stała się jedną z jego inspiracji.

Już od najmłodszych lat nikt nie mógł odmówić mu talentu. Swoje pierwsze obrazy zaczął tworzyć w wieku lat dziesięciu, natomiast już cztery lata później miała miejsce jego pierwsza poważna wystawa. Choć na początku inspirował się impresjonizmem, jego styl stopniowo ulegał zmianom. Prawdziwy przełom w jego stylu nastąpił jednak w momencie, w którym związał się z grupą paryskich surrealistów (z jakiej później został jednak wydalony za popieranie idei faszystowskich) oraz kiedy poznał Galę, swoją przyszłą żonę, która pełniła rolę jego muzy aż do swojej śmierci. Co ciekawe, w chwili rozpoczęcia ich romansu Gala miała już męża, lecz ostatecznie porzuciła go, do szaleństwa zakochana w katalońskim malarzu.

Dostał się na Królewską Akademię Sztuki w Madrycie i przez jakiś czas tam studiował, jednak mimo swojego ogromnego talentu, ostatecznie nigdy nie ukończył nauki. Uważał, że był dużo inteligentniejszy i obeznany ze sztuką niż nauczający tam profesorowie. Zdarzyło się nawet, iż podczas jednego z egzaminów odmówił odpowiedzi na wylosowane pytanie, twierdząc, że nie miał na to ochoty. To właśnie pycha i przekonanie o własnej wyższości sprawiły, że ostatecznie Dalí nie został absolwentem najbardziej prestiżowej Akademii Sztuk Pięknych w stolicy Hiszpanii.

W swoich studenckich latach zaprzyjaźnił się ze słynnym, andaluzyjskim poetą, Federico García Lorcą, oraz aragońskim reżyserem i scenarzystą, Luisem Buñuelem. Nawiązał również kontakt z innym hiszpańskim artystą, Joanem Miró, który wprowadził go w realia francuskiego surrealizmu.

Jako że sam Dalí był postacią ekscentryczną i skomplikowaną, siłą rzeczy jego styl musiał być taki sam. Artysta główną inspirację czerpał ze snów, marzeń i własnej podświadomości. Dziś znany jest jako jeden z głównych twórców surrealizmu – nurtu, który swoje korzenie ma w teorii filozoficznej Zygmunta Freuda. Dalí opracował jednak także autorską metodę malarską, nazwaną przez niego samego „techniką paranoiczno-krytyczną”, która polegała na jak największej ekspresji doświadczeń oraz przeżyć artysty, inspirowanych pozornie nielogicznymi skojarzeniami. Stale przewijającymi się motywami w obrazach Dalego były religia, mistycyzm, lęk, niepokój, a także wspomniana już wcześniej Gala, pełniąca rolę jego muzy oraz towarzyszki życiowej. Niemniej jednak najbardziej rozpowszechnionym znakiem firmowym artysty są słynne, topniejące zegary oraz dramatyczne, płonące żyrafy.

Oprócz malowania, Dalí zajmował się również rzeźbiarstwem. Tak samo jak w przypadku jego obrazów, rzeźby tworzone przez hiszpańskiego artystę są w zupełności surrealistyczne, a do ich tworzenia artysta wykorzystywał przede wszystkim wosk.

W 2012 roku jedna z rzeźb Dalego, przedstawiająca cieknący zegar, stanęła we Wrocławiu, przed słynną Sky Tower. Rzeźba ma 4 metry wysokości, waży ponad tonę i kosztowała 1,3 miliona dolarów.

Malarstwo i rzeźba nie były jedynymi dziedzinami, które leżały w obszarze zainteresowań Dalego. Ciekawiła go także między innymi moda, do której przywiązywał znaczną wagę. Jak zwykł mawiać: „podstawą wszelkich zwycięstw jest strój”, nic więc dziwnego, iż poza malowaniem obrazów, zajmował się także projektowaniem awangardowych strojów (jego najbardziej rozsławiony projekt to marynarka, do której przyczepił ponad trzydzieści sztuk kieliszków, chcąc w ten sposób rozmyć granicę pomiędzy sztuką, a życiem codziennym), kapeluszy (na przykład w kształcie buta na szpilce czy rogu nosorożca), biżuterii (wymyślił między innymi awangardową broszkę w kształcie ust, wysadzaną rubinami oraz perłami), a także flakonów perfum, stworzonych dla znanej, francuskiej projektantki mody, Coco Chanel.

Dalí wykazywał również fascynację kinem. Wraz z Luisem Buñuelem opracował scenariusz do dwóch filmów: „Pies andaluzyjski” (fr. “Un chien andalou“) oraz „Złoty wiek” (fr. “L’âge d’or“). Ponadto, współpracował z kilkoma sławnymi reżyserami i producentami filmowymi, między innymi z Alfredem Hitchcockiem podczas kręcenia filmu „Urzeczona” (ang. “Spellbound“), a także Waltem Disneyem, z którym nakręcił krótki, surrealistyczny film, nazwany „Przeznaczenie” (hiszp. “Destino“). We wszystkich tych produkcjach widoczny jest charakterystyczny, surrealistyczny styl Dalego.

Sam artysta opublikował dwie książki autobiograficzne – „Sekretne życie Salvadora Dalí” i „Dziennik geniusza”. Oprócz tego, zostały również nakręcone dwa inspirowane jego biografią filmy – jeden z nich, z 2008 roku, nosi tytuł „Popiołki” (ang. “Little Ashes“) i jest to dość skromna produkcja, skupiająca się bardziej na osobowości oraz przeżyciach Federico Garcíi Lorki, natomiast drugi, z 2018 roku, nazywa się „Salvador Dalí. W poszukiwaniu nieśmiertelności” (fr. “Salvador Dalí: A la recherche de l’immortalité“) i jest to niemalże dwugodzinna ekranizacja pełnego życia artysty oraz jego zażyłej relacji z Galą.

Mimo że Salvador Dalí zmarł ponad trzydzieści lat temu, jego wpływy w kulturę światową są widoczne aż do dziś. Współcześnie żyjący ludzie mogą podziwiać jego dzieła nie tylko w muzeach, lecz także codziennie, wstępując do najbliższego sklepu i patrząc na stojące przy kasie lizaki firmy Chupa Chups. To właśnie Dalí bowiem zaprojektował kształt znanego dziś na całym świecie logo.

Zobacz wszystkie wpisy